ĐINH HOA LƯ - ĐÒ LÊN BA LÒNG

HỒI ỨC

Tiếng ai hát chiều nay vang lừng trên sóng
Nhớ Lưu Nguyễn ngày xưa lạc tới Đào Nguyên
Kìa đường lên tiên, kìa nguồn hương duyên
Theo gió tiếng đàn xao xuyến

(Thiên Thai -Văn Cao)


Tôi cứ lần lữa hẹn mãi trong lòng rằng phải viết lại những hình ảnh cùng ký ức của tôi một thời nhỏ dại. Một thời tôi là thằng bé cứ lon ton theo chân ba tôi ngay khi người phục vụ tại Ba Lòng nơi thâm sơn cùng cốc.

Tôi nhớ rất in nhờ vào năm em gái thứ hai tôi sinh ra đời, dỉ nhiên mạ tôi bận bịu với em tôi và đây là cái cớ cho ba tôi được quyền dắt tôi đi xa, thật xa ra khỏi cái thành phố thân yêu nhỏ bé Quảng Trị

Tuổi bé thơ còn mãi dấu ấn trong đời, làm sao tôi quên được những quán sách thân quen hai bên con phố chính Trần hưng Đạo: Lương Giang, Sáng Tạo; đi về ngã tư có quán Tùng Sơn, rẽ vào phía chợ có quán sách Văn Hóa. Xuôi về dưới này là Tao Đàn quán sách thân thiện nhất với tôi vì thuận đường về nhà .

Hồi này tôi quen dùng chữ ‘quán’ thay thế ‘hiệu sách’ , ‘tiệm sách’; nguyên cớ là nhớ sao viết vậy cho đúng vào hoàn cảnh lúc này thôi người QT hồi này hay nói quán sách chứ không nói tiệm sách, ngoại trừ tiệm ăn Nhuận Ký, tiệm may Thiện Thành v v giống như trong khai sinh của tôi có khi lại dùng thôn thay phường chẳng hạn.

Thuở này tôi là khách hàng thân quen nhất hay lui tới mê mẫn với mấy cuốn truyện tranh mỏng giá một đồng hay hai đồng hồi đó. Mỗi lần mua được cuốn truyện tranh về nhà là tôi ngấu nghiến đọc. Tôi thả hồn theo trí tưởng tượng của mình nghĩ về những 'tiên ông, tiên bà' thường sống trong những vùng núi non hùng vĩ, mây nước chập chùng, những thác động âm u huyền bí sắc màu huyền ảo .

Ngày ngày cắp vở đến Trường Nam Tiểu học hay cả khi còn lớp vỡ lòng với Thầy BỒi vì hương sư khả kính, mái trường tư đầu đời của tôi người dạy trong nhà gần chùa Tỉnh Hội. Tôi hay ngó lên dãy Trường sơn xanh thẩm xa xa. Trong trí óc ngây ngô tôi mường tượng trong dãy núi chập chùng hướng Tây Bắc đó là thế giới khác , thế giới của thần tiên của huyền thoại thôi; và tôi cứ thắc mắc cái gì "trên nớ hỉ ?"

Thế mà tôi lại có dịp đi với ba tôi lên trên nớ! cái dịp ngàn năm, và như là huyền thoại ...

Trời còn tối nhưng ba tôi và tôi cùng hai chú làm việc với ba tôi đã tới bến đò cuối con đường Gia Long bên chợ Tỉnh. Giã từ ngọn đèn đường vàng vọt gần cuối đường Quang trung, người cảnh sát tan ca gác cuối cùng gần chợ chào hỏi nhóm người của ba tôi vài ba câu chuyện gì đó.Trong ánh sao khuya bác lái đò hình như đã hẹn sẵn lúc nào, ai nấy cũng sẵn sàng cho cuộc hành trình hẹn trước. Chuyến đò này dành riêng cho chi của ba tôi trực chỉ lên hướng ngược dòng sông thạch hãn. Mái chèo khua nước trong đêm khuya, (hồi này người ta chỉ biết chèo chứ chưa có máy như sau này). Tôi ngồi thu mình trong khoang đò bên ngọn đèn lù mù nghe tiếng nước róc rách bên ngoài tưởng tựong con thuyền nhè nhẹ lướt đi trong màn đêm dần dà về sáng.

Phím tơ lưu luyến, mấy cung u huyền
Mấy cung trìu mến như nước reo mạn thuyền
Âm ba thoáng rung cánh đào rơi

(Thiên Thai - Văn Cao)

Ngủ thiếp đi khi nào không hay, chợt tỉnh giấc thì con đò đã chèo qua Cầu Ga không biết khi nào. tôi nghe tiếng ông lái đò loáng thoáng rằng đò mới qua An Đôn Như Lệ thôi. Nhìn lên trên bờ sông còn có chiếc xe GMC nhà binh nào đó chạy vụt qua. Qua khúc quanh của Trấm những địa danh các chú râm ran nói chuyện trên đò tôi mới biết. Và con sông chừng như hẹp lại. Nước cạn dần, mùa khô có đoạn đò chạm đáy không chèo được thế là tất cả mọi người hè nhau xuống đẩy.

Tôi thì được ưu tiên ngồi lại trong đò; tiếng hò lơi của ba tôi và mấy chú thi nhau rầm rập cố đẩy con thuyền qua đoạn cát bồi . Tôi vói tay ra khe hở bên mái vòm con đò, khuấy vào làn nước trong leo lẻo đang đi ngược về phía sau . Nước trong lộ rõ cả làn cát trắng dưới đáy sông .

BÃI CÁT VÀNG

Trời gần trưa con đò được nghỉ gần một khúc quanh sông. Bãi cát vàng bồi lên cạnh khúc lượn của con sông không biết lúc nào . Tôi được rời đò lên chơi trên bãi cát tinh khiết và quý báu này. Trong kia là khu rừng yên lặng, một không gian huyền bí đối với tôi từ lúc sinh ra đến giờ mới thấy. Rừng trong đó thâm u ,ngoại trừ đôi ba tiếng con gì đó kêu rời rạc. Tôi chạy theo con lạch nhỏ xíu chảy ra sông từ trong khu rừng bí ẩn kia. Con lạch nước trong ngần lượn lờ uốn khúc giữa bãi cát vàng, làn nước óng ánh phản chiếu ánh nắng mặt trời. Tôi tha hồ chạy theo con suối nhỏ này cho đến khi nó nhập vào giòng sông mẹ .

Một cảm giác vừa lo sợ vừa phiêu lưu mạo hiểm trong tôi; giữa bãi cát vàng lại ngó vô khu rừng tiếp giáp với núi cao. Không biết trong đó có gì ? Có những hang động thâm u và những ông tiên ông bụt không? Có tiếng kêu tôi về đò, tôi sẽ còn đi nữa ,theo đò ngược giòng Thạch Hãn vào tận những gì bí mật của núi rừng phía trên kia đầu nguồn con sông chảy về hạ lưu dưới kia là Quảng trị thành phố thân yêu của thằng bé như tôi .

BỮA CHÁO CÁ TRÔI

Càng ngược giòng, sông càng hẹp, có lúc rừng càng sát lại với con đò. Vách núi hai bên lại càng cao lên tôi phải ngẩng đầu lên để nhìn . Có mấy con rạch chảy ra nước cuộn sóng. Con đò có lúc đi giữa hẽm núi, vài gốc cây vươn mình ra sông . Chợt đò dừng lại gần một vũng sâu nhất. Tôi nghe tiếng ba tôi và mấy chú đi theo lao xao trước mũi đò một lúc sau một cột nước vọt lên cao từ cái vũng sâu kèm theo tiếng "ùm" rúng động khoảnh núi yên tĩnh. Thì ra mấy người đang đánh cá ở đây.

Hai con cá hình dạng con cá gáy rất lớn màu trắng bạc óng ánh ,có vãy lơn vi vàng hươm, được hai chú lặn đem lên trên khoang đò. Suốt đời tôi chưa bao giờ thấy loại cá đầu nguồn sông lớn đến như vậy ! Tôi còn nhớ ba tôi gọi nó là cá TRÔI; mỗi con phải nặng gần 10 ký. Cái tên cá TRÔI làm tôi thắc mãi sau này, có lẽ là cá gáy nhưng vì hồi đó chữ cá gáy có dính líu đến những điển tích thiêng liêng mà người ta kiêng gọi chăng?

Hai con cá khổng lồ được ông lái đò phụ làm, những chiếc vảy tròn, trắng óng ánh bị cạo tơi ra. Mọi người sửa soạn bữa cháo cá nấu ngay trên đò. Chú Đệ nhảy lên bậc đá cạnh con đò đang neo lại, chú lẫn vào trong những tàng cây bên vách núi. Một giờ sau khi bữa cháo cá trên đò đã nấu xong Chú Đệ, trở về đò một tay cầm cây súng phòng thân một bên xách buồng cau xanh ngắt. Tôi cứ thắc mắc mãi trong lòng: làm sao trong rừng xanh lại có cau được ? hay là cau rừng? Cau chỉ có dưới đồng bằng trong mấy xóm Thạch Hãn hay Trí Bưu, Hạnh Hoa, ngả ba về Quy thiện như tôi hay thấy thôi. Sau này tôi mới biết sau rặng núi kia là những bản làng dân tộc họ có trồng cau như mình. Cả đò ăn bữa cháo cá trôi tươi rói lấy sức tiếp tục hành trình vì cũng gần đến Ba Lòng rồi, tôi nghe phảng phất ông lái đò bảo vậy .

BẾN ĐÁ NỔI

Trời đã về chiều, núi rừng chuyển qua màu đen nhạt. Con đò vẫn nhịp nhàng khua mái ngược giòng. Mùa khô nước không chảy mạnh nên đò tôi đi nhẹ nhàng hơn. Lúc này tôi mới hiểu tại sao ba tôi lại chọn mùa khô để lên lại vùng này. Vài cây khô còn vướng lại bên bờ sau mùa lũ trước như không muốn rời xa quê hương hùng vĩ của chúng. Con đò có lúc lại sát rừng đến nỗi tôi còn thấy vài loại cây phong lan lơ lững trên mấy nhánh cây cao. Có tiếng chim kêu lanh lãnh lạ tai tôi chưa hề nghe, âm vang dội vào vách núi phụ họa thêm cho bản nhạc rừng về chiều.Vài con bìm bịp thoáng bay qua mấy bụi lách đầu nguồn của mấy nhánh khe đang tuôn vào giòng sông nhỏ hẹp nước đập vào vài mõm đá trắng xóa.

Đến rồi !

Ai nấy đều reo lên. Đò đến nơi, Bến Đá Nổi thì đã xế chiều . Nơi con đò cặp vào , một bãi đá thiên nhiên lớp lớp muôn triệu viên đá tròn nhẵn thín, có viên to gần đầu người . Một sự mài dũa thiên tạo tạo nơi này có tên Đá Nổi, món quà quý giá trời cho tặng cho đầu nguồn giòng sông Thạch Hãn. Tôi xuống thuyền vừa theo ba tôi và mấy chú , chần bước rào rạo trên thảm đá lạ lùng mà tôi mục kích đầu tiên trong đời. Giờ địa danh này không biết còn tên không và muôn triệu viên đá tròn trịa bóng nhẵn năm xưa đó không biết còn không?

BA LÒNG - THUNG LŨNG THẦN TIÊN

Tôi vào làng, nói đúng hơn là vào thung lũng Ba Lòng thì trời đã nhá nhem tối . Cho đến sáng hôm sau thức dậy mới nhận chân ra đây là khoảng trời mở rộng cho đầu nguồn sông Thạch .

Một thế giới thần tiên như trong ảo mộng nhưng lại hiện thực cho tôi ngày xưa ấy.
Những liếp nhà tranh ẩn hiện trong làn sương mờ buổi sáng; nơi đây là cả một thế giới khác một vùng cư dân lên đây lập nghiệp hồi nào mà tôi không thể ngờ ra . Tôi đã có dịp rong chơi và ngắm một thung lũng rộng mênh mông, một vùng đất hứa trù phú cho mấy rẫy bắp xanh tươi rung rinh bông bắp , theo làn gió lan truyền mãi tận xa tít hết cả tầm mắt của tôi .

Tôi làm sao quên được mấy nồi bắp tươi nấu xong thơm phức, mùi bắp nếp lan tỏa khắp nơi trong mùa thu hoạch . Những nồi thịt heo rừng chú Đề, tay thiện xạ chú nấu với lá lốt rừng. Những con gà rừng cũng không thoát khỏi bàn tay thiện nghệ của chú ấy .

Ngày tháng vui chơi trên vùng đất mới có khi tôi tưởng mình đang ở "xứ thần tiên" như trong mấy cuốn truyện tranh của tôi đang cất dưới nhà thật. Núi rừng trùng điệp bao quanh một vùng đất đìu hiu và xóm làng đìu hiu mịt mờ trong khói núi sương chiều. Một thời gian tôi bỗng nhớ nhà. Chiều về núi rừng bao quanh , dưới kia thành phố thân yêu Quảng Trị và nhà tôi không biết hướng nào ?

Tuổi nhỏ nhớ nhà tôi lại có một thứ cảm giác bâng khuâng lưu luyến như Từ Thức nhớ trần gian trong truyện tôi đọc vậy. Rồi trước sau gì tôi cũng phải theo con đò xuôi giòng sông Thạch về lại "cõi trần " dưới kia là thành phố nhỏ bé Quảng Trị năm nào .


Đinh Hoa Lư, chớm Đông 2010

BÀI ĐÃ ĐĂNG
KÝ ỨC MÙA LŨ